Yeni
bir bebek; umut ve hayallere bakan gözlerdir... 

Sağlıklı bir gebeliğin oluşabilmesi için yumurtlamanın olması, gerçekleşen yumurtalama sonrası atılan olgun yumurtanın tüplere transferinin gerçekleşmesi. Dölleyebilme kapasitesine sahip spermler tarafından olgun yumurtanın döllenip embriyonun oluşması gerekir. Oluşan embriyo implantasyon olarak adlandırdığımız rahim duvarına tutunma sürecini başarılı bir şekilde tamamlarsa, hücre artışına ve gelişimine devam ederse gebelik oluşur. Bu nedenle döllenme yeteneğine sahip olan spermlerin olması veya olmaması önemlidir. Çünkü tedavi sırasında kullanılacak sperm seçim teknikleri spermin durumuna göre belirlenir. Günümüzde gelişen teknoloji ile sperme ait ciddi bozukluklarda dahi mikroenjeksiyon yöntemleri ile embriyo elde edilip sağlıklı canlı doğumlar sağlanabilmektedir. Erkek hem tüp bebek hekimi, hem de androloji uzmanı ile beraber değerlendirilmelidir.

Erkeğe ait infertilitenin değerlendirmesinde ana tetkit spermiogramdır. Spermiogram ile meni içerisindeki sperm hücreleri detaylı olarak incelenir. Sperm analizinde sperm sayısı (konsantrasyon) hareketli sperm oranı (motilite) ve spermin şekli (morfolojisi) değerlendirilir. Ancak tüm bu değerler her zaman gerek normal yolla gerekse yardımcı üreme teknikleri ile gebelik elde etmede başarı oranını göstermede yeterli olmayabilir. Bu nedenle erkek hastalar için ek hormonal testler, görüntüleme testleri, genetik inceleme, sperm DNA fragmantasyon gibi ek tetkitler istenebilir.

• Hormonal değerlendirme: FSH, LH, Prolaktin, Testesteron,Estradiol değerleri görülüp hastanın medikal tedavi ihtiyacı değerlendirilir.

• Radyolojik incelemeler: Testis içerisindeki patolojileri tanımlayabilir.Testisin doppler ultrasonografisi, transrektal ultrasonografi ve MR incelemesi gerekebilir.

• Genetik inceleme: Periferik karyotip analizi, Y kromozomu mikrodelesyonu bakılabilir. Özellikle azospermisi ( meni içerisinde sperm hücresinin görülmemesi ) olan hastaların kromozom yapısının kontrol edilmesi gerekir. Kleinfelter sendromu gibi cinsiyet kromozomu anomalilerin varlığı genetik testlere bakılarak araştırılır.

• Sperm DNA fragmantasyon testi: Erkek infertilitesi ile sperm hücresinin genetik yapısı birbiri ile ilişkilidir. Normal sperm değerlerine rağmen gebelik elde edilemeyen veya başarısız tüp bebek uygulaması olan olgularda sperm hücresinin DNA yapısının değerlendirilmesi gerekebilir. Sperm DNA yapısında bozukluk olması normal gebelik şansını azalttığı gibi yardımcı üreme tekniklerinde döllenme şansını da düşürebilir. Sperm DNA fragmantasyon oranı değişken olabilir. Kişinin verdiği örnekler arasında farklılıklar olabilir. Bu nedenle sadece tek bir sonucu görüp karar verilmemelidir.

Tüp bebek tedavisi her zaman kişiye ve infertiliteye neden olan faktöre yönelik olmalıdır. Her çift ayrı olarak değerlendirilmelidir. Bireyselleştirilmiş tedaviler gebelik elde etme şansını arttırır. Seçilecek olan tedavi protokolleri, ilaçlar ve kullanım dozları kadın yaşı, yumurtalık rezervi, hormon değerlerine göre belirlenir.

Tüp bebek tedavilerine genel olarak âdetin ikinci günü başlanır. Bu mutlak bir durum değildir. Özellik arz eden durumlarda âdetin 2. Veya 3. Günü dışında herhangi bir gününde tedavi başlatılabilir. Örneğin; kanser tedavisine (kemoterapi-radyoterapi) başlanacak olan hastalar, acil cerrahi planlanan olgular için adetin herhangi bir zamanında tedavi başlatılabilir.

Genel kabul edilen şeklinde adet kanamasının 2. Günü başlanan hastalar için ultrasonografi ve kan hormon değerlendirilmesi yapılır. Ultrasonografi ile yumurtalıklardaki follikul sayısı ve boyutu kontrol edilir. Bu kontrol başlangıç dozu seçiminde oldukça önemli bir basamaktır. Ardından kan tetkitleri ile hormon profili bakılır. Bu değerlendirme sonrası sizin için en uygun olan ilaç ve dozu belirlenir. Bu tedavideki amaç birbiri ile uyumlu olarak eş zamanlı çok sayıda yumurtayı büyütmektir. Bu yumurta geliştirme ve büyütme süreci ortalama 10 gün kadar sürer. Bu süre kişinin cevabına ve yumurta sayısına göre değişkenlik gösterebilir. Tedavi boyunca verilen hormon iğnelerinin kullanım şekilleri ile eğitim hemşireleri tarafından size ayrıntılı olarak anlatılır.. Yumurtaların gelişme süreci; yumurtalar istenilen boyutlara geldiğinde çatlatma iğnesi olarak bilinen son iğne yapıldığında sonlanır. Bundan sonraki basamak yumurta toplama işlemidir. Yumurta toplama (oosit pick-up /OPU) genel anestezi altında yapılır. Ağrı hissetmeyeceğiniz bir süreçtir. İşlem sonrası takiplerinizde bir özellik yok ise aynı gün taburculuğunuz yapılır. İşlem sonrası dikkate etmeniz gereken durumlar ve kullanmanız gereken ilaçlar sözel ve yazılı olarak anlatılır. Yumurta toplama işlemi sonrasında alınan yumurtalardan denadunasyon işlemi sonrasında mikroenjeksiyon (ICSI/IVF-dölleme işlemi) için uygun olan olgun yumurta sayısı belirlenir. Eşten aynı gün alınan spermler ile mikroenjeksiyon işlemi uygulanır ve döllenme beklenir. Döllenme bilgileri ve embriyo gelişim bilgileri size embriyologlar ve infertilite uzmanı hekimleri tarafından verilir. Planlanan tedavi doğrultusunda embriyolar dondurulabilir veya transfer yapılabilir.

Yumurtalıklardaki olgun olmayan yumurtalar, hormonlar ile uyarılarak istenilen büyüklüğe geldiğinde, yumurta çatlatma iğnesi yapıldıktan 35-36 saat sonra ultrasonografi probuna ilave edilmiş bir iğne ile yumurtaların alınmasıdır.

Çatlatma iğnesi yumurtaların olgunlaşmasının tamamlaması için OPU işleminden önce mutlaka yapılması gereken son iğnedir.

Toplama işleminde aspire edilen follikül sıvısı steril bir tüp içerisine embriyoloji laboratuvarına gönderilir. Embriyoloji laboratuvarında bu follikül (yumurta kesesi) sıvısı içinden olgun yumurtalar alınır. Mikroenjeksiyon işlemi için hazırlıkları yapılır. Yumurta çatlatma iğnesinin mutlaka doğru zamanda ve doğru şekilde yapılması çok önemlidir. Çatlatma iğnesinin yanlış yapılması durumunda yumurtalar gelişimlerini tamamlayamazlar. Ve beklenen sayı ve olgunlukta yumurta alınamaz. OPU, kolay ve genellikle ciddi ağrıya yol açmayan bir işlemdir. İşlem anestezi altında yapılır. İşlem gününden önceki akşam size belirtilen saat itibariyle yemek yememeniz, içmemeniz ve bildirilen saatte aç olarak merkezimize gelmeniz istenecektir. Belirtilen saatte merkezimizde bulunmanız yumurtaların zamanında toplanma için çok önemlidir. Yumurtalar zamanında toplanmadığı durumda ovulasyon (yumurtlama) gerçekleşir. Yumurtalarınız, yumurtalıklardan ayrılarak tüplere ve batın içerisine gider bu durumda yumurtaları almak mümkün değildir. Bu nedenle yumurtalar mutlaka OPU saatinde toplanmalıdır. İşlem sonrasında hastanede takipleriniz yapılır, genel durumunuz değerlendirilir ve aynı gün içerisinde taburcu olabilirsiniz.

Hastaneden ayrıldıktan sonra hekiminizin belirttiği ilaçları düzenli olarak kullanmanız gerekmektedir. Aksi belirtilmedikçe beslenmeniz ile ilgili kısıtlama yoktur. İşlem sonrası 24 saat süre ile yorucu fiziksel aktivite, ağır iş, yük kaldırma gibi fiziksel aktivitelerden kaçınmanız önerilir. Duş alabilirsiniz( Ayakta duş yapılmasını önermekteyiz. Oturma banyosu ve sauna vs. önerilmemektedir.) Yumurta toplam işleminden sonra 1-2 gün süre ile adet ağrısına benzer bel ve kasık ağrısı olabilir. Az miktarda vajinal kanama olabilir. Bu durumlarda hekiminiz verdiği ilaçlara devam etmeniz önemlidir. Ancak ağrının artması veya kanamanın fazla olması durumunda merkezimizle ile iletişime geçmeniz gerekir. Şiddetli kasık ağrısı, karın ağrısı, 38 derece üzerinde ateşinizin olması, idrar yaparken zorlanma, idrar yapamama, idrarın koyulaşması, nefes almada zorluk, karında artıcı özellikte şişlik, bulantı, kusma gibi şikâyetleriniz olursa mutlaka merkezimizle iletişime geçiniz.

Mikroenjeksiyon yani ICSI işlemi; toplanan olgun yumurta hücresi içerisine dölleme potansiyelinin en yüksek olduğu düşünülen sperm hücrelerin enjekte edilerek döllenmenin sağlanması işlemidir. Bu yöntem ile çok yüksek başarı oranları yakalanmıştır. Günümüzde çoğu merkez ICSI yi rutin olarak kullanmaktadır.

IVF (İn vitro Fertilizasyon) Elde edilen olgun yumurta hücresi ile alınan sperm hücresinin aynı kültür ortamı içerisine alınarak doğal bir şekilde döllenmelerinin izlenmesidir. Bu tekniğin uygulanabilmesi için döllenmesi kapasitesine sahip yeterli konsantrasyonda, canlılıkta ve normal morfolojide spermin olması gerekir. Şiddetli erkek faktörü olan hastalar veya z sayıda yumurtası toplanan olgular bu yöntem için uygun değildirler. Bu nedenle günümüzde çoğu laboratuvarda IVF ilk tercih edilen metod değildir. Daha önceki yıllarda sıklıkla kullanılan IVF yöntemi artık özel seçilmiş hastalara önerilmektedir.

Günümüzde gelişen tüp bebek tedavi uygulamaları ile embriyolar hızlı dondurma işlemi ile çözme sonrası yüksek vitalite (canlılık) göstermekte ve başarılı transferler gerçekleşmektedir.

Dondurma işlemi sadece embriyolar için değil gereklilik halinde yumurta, yumurtalık dokusu ve sperm hücreleri için de uygulanmaktadır. Dondurulan materyaller sıvı azot tanklarında saklanmaktadır. Dondurularak saklanan materyallerin içeriği, hasta bilgileri ve depolama yeri kayıt altına alınır. Belli periyodlar ile kontrol edilir. Çözme işlemleri sonrası kalan embriyolar aynı şekilde kontrol edilerek kayıtları tutulur. Çözme işlemleri için tedavi gören çiftin her ikisinin de yazı onamı ve imzası gerekmektedir.

Eşlerden birinin onay vermemesi durumunda embriyolar transfer edilemez. Çiftin boşanması, eşlerden birinin ölümü durumunda embriyolar bilgilendirme yapılarak imha edilir. Ülkemizde yasal olarak belirlenmiş saklama süresi 5 yıldır. Bu süreyi dolduran hastalara bilgilendirme yapılır ve istekleri doğrultusunda embriyolar imha edilir.

Embriyo transferi fresh ( taze) transfer veya dondurma-çözme siklusları olarak 2 şekilde yapılır. Her iki transfer yönteminde başarı şansı arasında belirgin fark yoktur. Dikkat edilmesi gereken nokta hangi hasta için fresh transfer, hangi hasta için dondurma-Çözme metodunun seçileceğidir. Çünkü bazı hastalar için fresh transfer uygun iken kimi hasta için dondurma yöntemlerinin kullanmak gebelik şansını arttıracaktır.

Hastalar için hangi transfer yönteminin tercih edileceğine; hastanın yaşına, embriyo gelişimine, infertilite nedenine dikkat edilerek karar verilir.

Yumurta toplama süreci sonrasındaki beş gün içerisinde hormonal değerleri uygun ve endometrial kalınlığı transfer için yeterli olan hastalarda yapılan transferler fresh (taze)embriyo transferleridir. Transfer sonrası 12-14 gün sonra kanda gebelik testi ( beta-HCG değeri) istenir ve gebelik varlığı kontrol edilir.

Dondurma-çözme sikluslarında embriyoların transferi öncesinde uterusun (rahim) hazırlık aşaması vardır. Bu hazırlık aşamasında natürel (İlaç kullanılmadan yapılan) takip veya hormonal içeren ilaçların kullanıldığı ortalama 20 günlük bir hazırlık süreci vardır. Bu süre içerisinde belli aralıklarla rahim iç kalınlığı kontrol edilir. Her iki yumurtalık kontrol edilir. Uygun gün ve saat belirlenerek embriyolar çözülür. Çözme sonrası vitalite ve re-ekspansiyonları değerlendirilir. Morfolojik gradeleri bakılır. Embriyonun görüntüleri alınır. Transfer gerçekleştikten 9 gün sonra kanda gebelik testi ( Beta-HCG değeri) bakılır.

Erkek hastaların değerlendirilmesinde en önemli test sperm testi olarak bilinen spermiogramdır. Spermin detaylı olarak bakılması tüp bebek tedavisinin planlanması, nedene yönelik tedavi yapılması ve mikroenjeksiyon işleminde kullanılacak olan spermlerin kaynağının belirlenmesi (taze sperm, testis spermi micTESE, TESA vs) için oldukça önemlidir.

Spermin değerlendirilmesini ilk dikkat edilmesi gereken uygun olarak verilen sperm örneğinin alınmasıdır. Sperm değerlendirilmesi için en az 3 gün en fazla 5 günlük cinsel perhiz sonrası örnek alınması gerekir. Daha erken veya daha geç verilen örnekler yanlış yorumlamaya sebep olur. Sperm örneği hastanede verilmelidir.

• Semen örneğini vermeden önce mesanenin boşaltılması gerekir.

• Örneğin toplanacağı steril kabın veya kapağının iç kısmına dokunulmamalıdır.

• Kayganlaştırıcı herhangi bir madde kullanılmamalıdır.

• Gelen meni örneğinin tamamının kabın içerisine verilmesi önemlidir. Kaba almada sorun yaşanması durumunda mutlaka görevlilere bilgi verilmelidir.

• Mastürbasyon sonrası steril kap içerisine alınan spermler androloji laboratuvarında değerlendirilir. Alınan örneğin hazırlık sonrası kıvam, pH, volümü bakılır. Spermlerin sayı, hareketlilik ve sekil anomalileri değerlendirilir. Spermin dölleme yeteneğini anlayabilmek için bu parametreler önemlidir.

Sperm seçim teknikleri artan teknoloji ile birlikte oldukça farklılaşmış ve gelişmiştir. Günümüzde en sık uygulananlar; IMSI yani morfolojik özelliklerine göre sperm seçimi, Mikroçip mutualite yani hareketine göre sperm seçiminin yapılması, HOST testi yani spermin kuyruk şişme anomalilerine göre canlılığının tespit edilmesi gibi çok sayıda sperm seçim metodu vardır. Tüp bebek tedavilerinde kullanılacak spermlerin en iyi morfolojiye ve harekete sahip olması aynı zamanda iyi döllenme oranlarını ve beraberinde ileri embriyo gelişimini beraberinde getirir. 

PGT yöntemi ile embriyolar rahim içerisine transfer edilmeden önce kromozomal sayı ve yapı anormalliklerinin varlığının tespit edilmesidir. PGT nin 3 farklı amaçla yapılan tipi vardır.

PGT-A: NGS yöntemi ile çalışılan ve tüm kromozomlarda herhangi bir sayı veya yapısal anomalinin kontrol edildiği genetik inceleme yapılmasıdır.

PGT-SR:Translokasyon taşıyıcı olan hastalar için yapılan pre-implantasyonel genetik tarama yapılmasıdır.

PGT-M: Tek gen hastalığı olan, çiftlerin ailesinde tek gen hastalığı taşıyıcı olan, belirlenmiş tanısı konulmuş hastalıklı çocuk sahibi olan çiftlerde. Taşıyıcısı olunan hastalığı olmayan sağlıklı embriyo bulunması için yapılan testtir.

Bu yöntem için optimal büyüme paterni gösteren embriyoların 5. Gün veya 6. Gün trofoektoderm hücreleri olarak adlandırılan hücrelerinden biopsi alınır, genetik incelemeye gönderilir ve embriyo dondurulur. Embiyolardan biopsi ile alınan hücreler

Genom Amplifikasyonu ile çoğaltılır ve Yeni Nesil Dizileme (NGS) yöntemi ile analiz edilerek kromozom sayısı ve yapısı incelenir. PGT işlemi sonrası dondurulan embiyoların ortalama 10 iş günü içerisinde sonuçları alınır. Transfere uygun embriyo bulunduğunda transfer hazırlık aşamasına geçilir. PGT embriyoya zarar veren bir işlem değildir. Alınan biopsi sonrasında dondurulan embriyolar çözme sonrası canlılıklarını yüksek oranda devam ettirir.

WES testi tüm eksom tarama testinin kısaltılmış isimlendirilmesidir. Bu test günümüzde tüp bebek tedavilerinde oldukça sık kullanılmaktadır.

WES sayesinde insandaki yaklaşık 26 bin gen incelenip bu genlerde hastalık oluşturma potansiyeli olan mutasyonlar( hata) tespit edilebilir.

Bu test sayesinde kişinin ve eşinin taşıyıcısı olduğu gen mutasyonu var ise belirlenir. Taşıyıcı çiftlerden hasta çocuk doğurma riski mevcut ise Tüp bebek tedavisiyle sağlıklı embriyolar bulunarak hastalıksız çocuk doğurma şansı elde edilir.

Öyküsünde hastalıklı çocuk doğurma, akraba evliliği veya ailesinde bilinen bir hastalık taşıyıcılığı olan kişiler bu teknoloji ile taramalarını yaptırıp sağlıklı çocuk özlemlerine kavuşabilirler.

Ergenlik, yumurtlamanın başlaması, adet görme, gebelik, doğum, loğusalık, menapoz hepsi kendine has süreçlerdir. Buna istinaden farklı yaş gruplarında; farklı kontroller vetarama testleri vardır. Bu nedenle düzenli yapılan jinekolojik kontroller önemlidir.

Bu kontroller;

Genel jinekolojik kontroller (Smear test/ HPV taraması),

Cinsel sağlık ve Cinsel fonksiyon bozuklukları,

Korunma yöntemleri.

Ergenliğe geçiş ve ergenlik dönemi hem kişi hem de ebeveynleri için oldukça karmaşık olabilen bir süreçtir. Bu dönemde adet görmeye başlanması, fiziksel değişimlerinin oldukça belirgin olması ve duygusal yoğunluktan geçilmesi söz konusudur

Bu dönemde ortaya çıkabilecek sorunlar şunlardır:

Adet olamama veya çok erken yaşlarda adet kanamasının başlaması,

Adet düzensizlikleri

Ağrılı adet görme

Over (yumurtalık ) kistleri

Vajinal akıntı

Bu durumlarda mutlaka uzman hekimler ile görüşülmelidir.

Günümüzde hem dünyada hem de ülkemizde ilk cinsel deneyim yaşı düşme eğilimde olduğundan doğum kontrolü ve bulaşıcı hastalıklardan korunma yöntemleri ile ilgili bilgi bu yaş grubuna verilmelidir.

Menstrüel döngü (Adet döngüsü) kanama başlangıcının ilk gününden başlayıp diğer yeni adet kanamasının başlangıcına kadar olan süre olarak hesaplanır.  Normalde uzunluğu 21 ila 35 gün arasında değişebilir. Süre olarak 2-68 gün arasında değişir. Miktar olarak ortalama 80-100cc kanama olması normal kabul edilir. Bu düzen dışında olan ara kanamalar, az veya fazla miktarda kanama, uzun kanama adet düzensizliği olarak kabul edilir.

Menopoz kadın hayatının en özel dönemidir. Bu süreçte jinekolojik kontrollerin yapılması gerekir. Menopoz döneminde düzenli jinekolojik kontrollerin aksatılmaması gerekmektedir. Kadın kanserlerin %45’inin üreme organlardan kaynaklanır. En sık görüldüğü yaşlar 40-55 arasıdır.Düzenli kontroller, bu dönemde hastalıkların erken teşhisi açısından önem taşımaktadır. Menopoz döneminde yapılması gerekenler;

Periyodik jinekolojik muayene,

Kemik yoğunluğu ölçümü-65 yaş sonrası tarama,

Meme ultrasonu ve Mamografi,

Gerekli ise hormon replasman tedavisi.